Lusoga proverbs – LUSOGA PROVERBS
Abe kika bilandi; bikonagana aye tibyatika
Abaghala byayi; tibiwa mu bigogo
Abakazi ndagala; bwe dhikula dhe yalilwa
Abakulu balya ebilungi; talwa kugwa na lukekenene
Abasaadha bali endha eyo; yalobera mukazi we okugya eka
Abasaadha isubi; lisiba lina lyo
Abita yenka; nsega ne dhibika
Abuza naatuuka
Agatafumbye inhoko; olyaku makaagha
Aghakula enume; tighakula ndala
Aghali omugenge; tofunhira gho ngalo
Agya e Mukono; abala itaanu
Aka muna mpaaya; mpaagho ali nako
Akaiga ke wasomoka; gakuwa nga kakaali gho
Akakookola; kaita omulya
Akaliba akendo; okabonera ku mukonda
Akaliku eibeere; ti keeteka kyama
Akaliku empegho; ti kalagwa muliro
Akalilya; tikatisibwa ikoli
Akalya amawa; naakamanha bwe kagalula
Akanaakulya; kakwidha na ighondho
Akanta iba; yesiga bugyo
Akasiisa akataluma; kebeeta ente ya abaana
Akatokato; kakira enkolwa
Akeezimbira; tikaba kato
Akubonabona; takweta mugeni
Akubonaku akatono; akira alagiriza
Akuboneraku; naakwiisania
Akugha amagezi; akira akughola
Akugheera omwana; akira nakwagaire nga
Akusigula; takukwa
Akusinga; akukubya gwo olina gwo
Akusinza enku; akusinza ne eivu
Akutandaigira; takusaasira
Ali ni inhina omuto; tabulwa lataa we
Alinda omuto; amusubya mbiro
Alinga omwana ye nhindo, naamunhiza
Alwalira ku ngira; tafa
Alya eigi; yesubya muwula
Amaabuli gh’ogamoodhera; ghogatendera
Amaadhi amatono; gaboza ente
Amaani tigalya; empasa temwa kirevu
Amaani tigalya; enseete telya lugyo
Asaasira omuto; naamuliza
Asaba ensigo; olwema yesiga eli mu kilandi
Asaba omunafu; asaba bwa atoola
Asiba endalu; tagitya
Asonkera; akira omulima naibimbi
Ataabona mukaire buto; ati edhakwa ono dhaafaaki?
Ataidhukira bya ira; tafumbaata mukaire
Atanekontola; tamanha kudhooma
Atanhuunha alobera abaghala okunhuunha
Atasiima; yeimya
Ayazika empasa; tata yo matu
Azira maino; Katonda ya agha emamba
Baana bazaanhe; nga kuliku owuwo
Baana bazaanhe; nga owuwo mulenzi
Bakakube; tayaza kika
Bakuseera; takwazika
Bakuseka magya; amaira weeyanga
Basindika ikere; baliyunga magulu
Basumulula nga oghenha; ebiyuyika byo yenda
Bilwa bifu; bighoomera mwene byo
Bitambite; ti lugendo
Bugubugu; ti muliro
Bukusuba; wayagaana mukyalilwa wo
Bwa amira amalusu; takukobera
Bwa keeghulumpa;
Dh’emelera ku bukalu dhanhwa
Ebikolimo by’enkoko; tibiita ikoli
Ebikumu ebibiri; ne ebiita enkukunhi
Edhinunula omunaku; Kibumba adhighumba igulo ilala
Egyagayaga ne miguito; mwino gha aba alinda omira mabaale mwayazayaza entumbi
Eibuga lya kalintaka; ti libulaku lutungo
Eibula lya amaadhi; libooza ente
Eibula; likwesa mwanhoko omugeni
Eitaka lino; izaghula
Ekibira, nvuluga; kimala kya ika
Ekibira; kiika
Ekibita ghaigulu, otega ghansi; empungu te lya bire
Ekidiba; kiira bwene kyo
Ekighaluko; tikinhaga byenda
Ekilikubinza kukyalo; butaidhuza ibuga lya mwami
Ekinaafa ti kighulira ngombe
Ekinaataama; ti kighulira bulezi
Ekisiima omughonzi; no omughongerwa
Ekisulula; ti kigonzeka
Ekitaamirike; okighulirira mu mamiro
Ekitawa gho; kikugha engaba
Ekiteezaala kizika
Ekiwunha; kyeyetera ekikilya
Ekyeni kyo omubi; kisabira omulungi amaadhi
Ekyomukodo; kiliibwa muguminkiriza
Eliiso lyo mukulu; aghailugala na aghabona
Eliliireku; tekeba
Embago eno; ni izaghula
Embeera okusebengelera; oti kisese kya mukose
Embuuza; ne enoga omuunhu
Embuzi lwe efa; lwe emanhikaku mwene yo
Embwa tenona magumba; enona lughayo
Embwa; ti yelabira masuntumalire ga inha yo
Emigobangobana; gyalobera enhindo okweigala
Empale; akugha nkaire
Empambo; eva kukilyo
Empanga ebiri; tidhisibwa ku lughe lulala
Enaafa teghulira ngoma
Enaku; esengula ekigogo
Enda elimilwa; teibilwa
Enhonhi enkulu; ne eyegesa ento okunia mu kisu
Enimi; ne edhilya ebisu
Enkoko enzaire; etakulira inhuma
Ensoghera ekwenda; ne ekugwa ku ibwa
Entaama okusirika; ti kugilobera kumanha mbuzi ye
Ente enielelezi; avumisa ekigo
Entoola ghatono; ekuliisa no mugeni
Enume eyesenda; ne efula
Enume; akulira bigwo
Etali wuwo; okina matyama
Ewa mwino onona yo nzimba; ti nfumba
Eyo mufumbo; te menha ntamu
Eyo mukodo; tewa kwebaza
Eyakisekulamu; na amanha bwe kisambusa
Eyegemamu; ti yegemamu lulala
Eyegha empi; ye badhikuba
Gabooloogera muganda wo; gatabooloogeire itaka
Gakulukutira ghe gaakulukutiraku
Ge bagimbira walulyo; luboga gaamelera
Bwe kuluma; ekulanga iva?
Ghe lukwagana; ghe lukwitira
Bwo oba ni mwino ogemelera; bwo mulekula ensolo
Bwo obinga musaadha mwino; olekamu edhinaira
Bwo odeeba omukaire; omugha enda
Gho olireka amaziga; toleka gho mere
Gho onaira toyona gho
Bwo ndobera oyo; ndyeita
Gho sula olulala; obala gho
Gonka mughala; ti gasaala
Igambo ibi; wamwenge alyagaana ku mwoyo
Kabwidhibwidhi; nomwana wo mulogo
Kaighulo ka lumbe; kanona kainaako
Kange; kakira kaife
Katono; kalya bagwaine
Keezala; keekombelera
Kiti kyamuwogo; gho kisuula ghe kimelera
Kolya enkyo; kogwa nako
Ku maiso; ti kusitwa
Kusindika asutaime
Kuzanha na akwenda
Kwisa kilala oti nseete
Kyakulaga; ne kikwita
Kye walima; kifaanana kye wazaala
Kyeyendere oti ibwa lya ndhola
Lubaale akwenda; akuzimbya ku lubaale
Lukoghe akira ebuye isegya
Maiso mati; galamusa mwe gho
Makaya; te wuwo
Matono; galya bagwaine
Mpa muleyi; abona mberi y’agya
Mpolampola; ayiisa obusera
Mpulira agabanda
Mu kika olyamu olubavu; otasubiibwa
Muka omughumbi; aliira ku lugyo
Muka omughuulu; tabaaku matu
Muka omulamu; tafumbirika
Mulinda kulya; endhuba temulinda
Muto gha mega; tighaduuka?
Mwenamwena munhuunhe owa agalevu;
Mwene ghaka; taba mutono
Mwene kakomo; gha kasabira gho mugheera
Mwene kiswa; naakigha obukolo
Mwino akugha; yo ogha
Mwino kyakuzinza; okimanha
Naagho naagho; naasula mu ya mwine
No muto; akuba engoma wakina
Nalya mudi na mudi; taalwa kugona nzala
Ndi mufu muyaaka; tiidhi bifa magombe
Nditwaala bingi; alifa tagiire waibwe
Nhenda twogere; obwire bukya nga twogera kilala
Nkwole; takukairiya
Nsimye bukina; obuseka buseka ne enge ku mwoyo
Nsumulula nga oghenha; ebiyuyika by’oyenda?
Obita eghala aghalaavu; otabise kumpi aghabi
Obita mu byangu; nga azika mughalikwa we
Obitabitana oti nvu; dhikaali kumaza mutwe nga dhigiire dhituumira ku kirevu
Obufunvu magezi; takukobera kyamufunvuya
Obukulu ti bumanhi; Musoke taidhi nzige
Obulezi bwange ti busula; kwobwa ti muyigha
Obulo ti mughemba; ti babuta ku mwenge
Obutaseire inhoko; alyaku makaagha
Ogutaghuumulwa; gwaita mwene gwo
Okala ku ngulu; oti busa bwa mbogo
Okubuuza ti kwona; “Ole agiginhaire ni Kabaka?”
Okughaayira mulukone
Okule obone!
Okuli omunini; ti kukubwa lukonhogo
Okulinaana enhandha; ti kuliira
Okwaya omukulu; kukira okwaya ente enkaire
Okwelinda ti buti; ensanafu etambula eyasaamiliire
Oli mukanhu oti nkoko; emira ensanafu
Oli ne inani; nga alamusa eyeigaire
Oli ne kisa; nga ailiza omutulu emamba
Oli wa mukisa; nga aliibwa ensolo
Olulimi ti lugali
Oluseseme olulala ti luzuzuuza wa ndhagi
Omubiri ikubi; ghe bakuba gusebuka
Omugeni amaite endalo tazuba
Omugeni; ateta mutala
Omugeni; taghona lukonhogo
Omugwe nighewakamugha embooli; tiyelabira waibwe
Omukaire; agemera ku mere ye
Omukalabakalaba; akunhaga inhazala wo
Omukisa gwa mwino; ti gukutwaala ku mbuga
Omukobeku; aleka yo
Omukoloze; tafa ndhala
Omulala tamala nku ku luya
Omulalu gh’atundira nhyina; gh’ogulira
Omulalu; tabaaga mbwa
Omulamu tayenda ya mwine akube ibiri
Omumanhe ta kootakoota
Omumpi agema gh’atuka; enunga eluma itako
Omunaku kaghama; keelandiza konka
Omunhwa gw‘eitale gusigula ogwa ghansi nti tulye ebisu, ghe bituuka nga guvaagho
Omusaadha nduki; tebula kimuli kyeghunhizaaku
Omusigire amala bitono
Omusu omuzaire ti gufa
Omutamba taghemuka lulala
Omuti oguli agheeru; gughelera ni kighunga
Omuto ghaidhi; amaadhi ghe gatoonha
Omuto; asekera enaita ise
Omuvangano; gulesa bingi
Omuvangano; guliisa bingi
Omuzaire gheyeenhaanhira; nga omugumba yeetuukiire
Omuzaire tafa; yeyubula
Omuzizi azimba gutwe; nga nze mbuuza nda
Omwana; akulumya mu nvungulya
Omwana; akutyamya ki iyiga eisu
Omwavu; emamba agilya bikanto
Omwigo oguli eghala; ti gwita musota
Omwondho omutono; gukyamya enkoko ekyansuti
Omyoyo gu kuli ku mbali; oti gwa nsugunhu
Oteze ebona!
Owe ighali; agwana kigaire kya ntema yaasula nga yeetuukiire
Owe liiso; afughelera lilye
Owe ntaka; omufunga otamugayiiya
Owo lumoto; asiima nga alira
Owo muti mikyankya; nga ewomukanu maliro
Owa kasukasu; taiba mugaabe
Owa kasukasu; tayiyika malibu
Owa maani; taghuuna
Ti laagira biyendhe; nga obwina busembye
Ti lya katono; awunha mu kanhwa
Tugye tukube bakazi baife; akuba mugogo
Tunaabona; naabyeleeterezaaku
Waaba munobe waghansa eini; omwende analya ki?
Wafuuka ikaba lya muvule?
Waikangu yakawunha busanabusa; aye nga omukoonhieku
Webisa ku; oti Nabirye ku baana
Wekyukiza mu kiti; oti mpasa?
Welumya musota mufu
Wemenhera lutu kunda
Wesunga kugazira; nga besunga kugakwima
Wetalaatala; nga anaabaaga
Yakakuba ebenga akambe
Yebadhileegera; ti ye badhikubira
Yebagemera mu kituli; naaba omwibi
Yentaliyiigira; ti gilobera kulya mazi yetakula