Engero za Baganda eza – O  – Luganda Proverbs prefix – O 

Engero za Baganda eza – O  – Luganda Proverbs prefix – O

 

1. Oba tonnagwa : tolaba kikusudde

2. Obeera ndegeya : wakunzimbye ku mumwa

3. Obikka ku maddu : nti malako ennyama, om eggumba

4. Obireka n’otobyegomba

5. Obisse bibiri : toobojjerere

6. Obonaabona n’otafa

7. Obonyeebonye : anti alaba alonda

8. Obubaka tibufa nga butunzi

9. Obubbi ntadde : omukazi ali mbuga

10. Obubuiwa : bukuliisa (ettooke) eriri mu maaso ga mumw

11. Obubulwa ggye : busembeza emmandwa ku lubu

12. Obudde butuukira mu muti ne bukya

13. Obudde bwe buziba : ennyonyi yeeyuna omuti

14. Obudde okuziba : buliisa enkoko omuddo

15. Obufuzi bw’emmese : bulabika ng’omaze okuzimba enju

16. Obugagga ntuuyo : zittulukuka ng’ogenda, bw’owummula nga zikuggwako

17. Obuganzi bukayanirwa

18. Obugayaavu : buzaala obunafu

19. Obugezageza bwatta ssessolye

20. The tcher goes so often to the well, that it is broken at last

21. Obuggya dda : bukaza omuvule

22. Obugulu obutono : sibumegga nnyinibwo singa nnamunye atambula agwa

23. Obugwagwa nnyumba mbi : ogiyingira ogiraba

24. Obukaba bukulya amaaso : nti Wamala yansiiwa

25. Obukadde buwoomya ki? : wazira ttooke

26. Obukadde magezi

27. Obukadde obusinda amaluma : bwetisse mukene all ku mutwe

28. Obuuka ebikoomi ng’atalya bbugga

29. Obukaajumbe : anaabusereka akeera

30. Obukojja bwa munno si bukojja bwo

31. Obukopi bugezza effuba : ng’omutono ye mwami

32. Obukulu buwoomya ttooke

33. Obukulu ndege : tezivugira mu mazzi

34. Obukya buziba : omwana alwa ddaaki n’ayisa amuzaala

35. Obukyala gwe bunaalema : abuwa musebeyi

36. Obukyawe bukira eddogo

37. Obulamu kye kiwango : akiina Baabutiko

38. Obulamu ttooke : bugenda n’abulabirira

39. Obulema tebujja dda

40. Obulimba bussa nnannyinibwo

41. Obuuliridde nfuuzi : kwennyamira

42. Obulonda mke : tebugaana njala kugwa

43. Obulo sibubadde bwange : bubadde bwa Ggulu-ddene

44. Obulungi : bukira obugagga

45. Obulungi bw’enswa : atalya mutima gwa mbuzi, aguliira mu nswa

46. Obulungi obwemanye : ) bukuvumya akusinga ) bukuyisa ku balya

47. Obulungi obw’ensozi : obulaba oziri wala

48. Obulungi si ddya : (wabula emsa)

49. Obulwa bukula musaayi : nga si ggwe bafumise oba nga tebafumise wuwo

50. Obulwa dda : ) blikaza ekkubo ku lwazi ) bukutula empalaata

51. Obusajja bukirana

52. Obuuse nga wajjiibwa

53. Obusenze bukala mmuli

54. Obusenze butta munaanya

55. Obusenze butunda

56. Obusenze bwe bubula : enswa entunda ezimba ku mpawu

57. Obusenze muguma

58. Obusigire bwassa Kisolo

59. Obusigire tibugenda na kabukuto

60. Obusiro tebutuukirwako : ajja okulya, atuukira ku ndagala

61. Obusiru obwakukutte bwa nkoko : bugizaalisa mu kyalo

62. Obusolo bwa kuno tebufa : atega gumu

63. Obusolo gye babutta, gye bweyuna (= bweyunira) : ) ettooke eddene mu ggwaatiro ) omumonde omunene gukula mu lusalosalo

64. Obusungu mugenyi : ) akyala n’addayo ) amala kuboonoonyesanga yeege-nderera

65. Obusungu obungi : bukulagiriza emmese olusuubo

66. Obusungu obungi tebukkutibwa (= tibukkutwa) : Nnamunkanga eyabukkuta ekifuba kabanika

67. Obutaagalana bukusabisa mukazi wo gonja

68. Obutaagaane : bwambaza embwa olukoba

69. Obutajja kundaba nnasiba embwa ku lumbugu n’egaana okululya?

70. Obutalya ku kimu bwassa wajjiibwa

71. Obutamanya bya mwaka : ng’emmese esula omw’omulima

72. Obutamanya nnaku : bukuzza gye baakutunda

73. Obutamanyirira : bukussa n’omuyombi omukago

74. Obutamanyirira butabaaza anaafa

75. Obutamera kirevu njuba ya kikome, ekuliisa lwa ggulo

76. Obutannaziba : tobusindikirako maluma

77. Obutasaba baabulekera (= bwalekerwa) mbwa

78. Obutaseeranye : tibugulibwa

79. Obutateesa buliisa abasatu amaluma

80. Obutazimbye : bumanyibwa nnyinibwo

81. Obutekkaanya : bukutindiza balugu (ng’enva ze balya zirandira wansi)

82. Obuteeraba : bukuvumya akusinga

83. Obuteeraba : bukuyumya akusinga

84. Obuteerowooza : ng’omuwuulu asaba eggobe

85. Obutetenkereza : bukonya obuto

86. Obuteewuliriza bunyooza ennanga amatu

87. Obuteeyinza : bukuyisa mwannyoko omugenyi

88. Obuteezhnbira bwassa wangiri

89. Obutise amatama : nga nnyinimu abba

90. Obutooke obuto : bugwana nva

91. Obutono buwanira mu ssanja

92. Obutta bumenya omulawo : oleeta kibaya

93. Obuwa si bugabane

94. Obuwulize : bwe buganzi

95. Obuyingirwa : bwambaza embwa olukoba

96. Obuyisi bw’omu : nsega y’ebika (= bulangwa nsega)

97. Obuzadde bulima : obusuutira we babwagala (= okwenyumiikiriza we bakwaga-la)

98. Obuzadde buwonya embooge

99. Obuzaaliro si bwe bukuliro

100. Obuuza nga Munyolo : akulaba n’ensuwa, nti ogenda iziba?

101. Obuziina gye babwagala : gye babwaliirira

102. Obwami ddiba lya mbogo : terizingwa omu

103. Obwami kyambalo kyazike : nnannyinikyo bw’akikuggyako togaana

104. Obwami obutono : bukubuuzisa gwe watumye

105. Obwangu bw’okuwa : bukuweesa atalikuwa

106. Obwato bufa magoba

107. Obwavu bukuliisa ebikonde

108. Obwavu bukuliisa nnyoko

109. Obwavu si bbanja

110. Obwavu : tebukozza

111. Obwavu tebukumanyisa gw’oyagala (or: akwagala)

112. Obwayiise : tebuyooleka

113. Obw’effumu : si bwa ddogo

114. Obw’ekiro : buzimbya enkadde

115. Obwemage bwe balanga : enjobe mu lusa

116. Obw’enkya : si bwe buziba

117. Obwerabize obungi : bukusabya gwe wamma

118. Obwesige bull nnyanja

119. Obwewussa bussa (= bulitta) emmandwa

120. Obwezizingirire empogola erwana mu ntamu

121. Obw’olubuto : butwala obw’omutwe

122. Obw’omu buwola(ko) oluuyi

123. Obw’omulimba : tibukeerera

124. Obw’omutambuze tibuziba : enjuba egudde ng’agamba: npenda emisana

125. Obwosi : buluma gwe bwaddako

126. Odaagana (= otaagana) : ng’olwatta Mpoobe e Kibiri

127. Oduula nga musibe : nti tunaalaba okusula nga tutunula

128. Ofanga n’otodda : ng’omuntu anyaze omukazi

129. Ofubye ng’akagobera embuga : nti bwe kanaalya omwana wa beene

130. Ofudde lwa nnabamba : kawumpuli lwatta omuwazi

131. Ofuna by’okuwola : nga n’eby’okuwoza olina

132. Ofunda n’ekkubi : n’otobeera na ddiirawamu

133. Ofunda ne ndikutunda : n’otobeera ne ndikutta

134. Ofunda n’omuko omwavu : n’akulambula

135. Ofunda n’omuliika : n’anunula (= n’akukuliza) abaana

136. Ofuuse gw’e Kanyanya : mugenzi tazze

137. Ogandadde nga mubbi ow’omunnyu : bakuba omwana

138. Ogawadde ekyanya : ow’amalibu ky’awa ennoga

139. Ogenda Mbaale mu Baganda banno

140. Ogenze mugga : okuggwa kko? ( Twazze mugga: )

141. Oggye ku mutwe : otadde ku kibegabega

142. Ogira ekiniga : ng’omusezi alya menvu

143. Ogitte : eva mu nnyiniyo

144. Ogobedde munya mu ssubi

145. Ogubula eyeeguya : tegukala

146. Ogudde ddalu : kuwona mabanja

147. Oguddinnanwa : gwe guwunya ensiwo

148. Ogufa : tegumanya yasooka

149. Oguggwa : tiguba muka

150. Ogugutana : ng’ow’ejjanga aloga muliro

151. Oguliko engalabi : tegunywebwa atudde wamu

152. Oguliko omuseesa : teguzikira

153. Oguli ewa munno : tegugoba ngo

154. Ogummuka gwe gukuwa nsogola

155. Ogunaanyula : tegubuulirwa muwemba, ne bw’ossaako omungi

156. Ogusula gwe gukuwa emza : nga mulungi

157. Ogutaggwa : guboolanga abataka

158. Ogutaliiko mpeera : gugenda n’okwebaza

159. Ogutali mutume : tegukalaza (= tigukaluba)

160. Ogutannammuka : tigukukubisa mwana

161. Ogutateganya : siguzza nvuma

162. Oguzziddwa omuganzi : omukyawe y’agumala

163. Ogwa gonja (= olwa gonja) teguggwe? : nga y’alidde eky’engabo

164. Ogwa kasajja gundeebuukanya : nga ggwe wamwezaalira

165. Ogwayambadde : teguyita bwereere (= teguyitira awo)

166. Ogw’edda : tigukutwaza lubugo lumu

167. Ogw’embuga : gutta atagenze

168. Ogw’embuga : ) gutta ogw’obuko (ng’abakazi alina babiri) ) tigulekeka

169. Ogw’embuga : tigunywebwa atudde wamu

170. Ogw’enzikiza : ayogedde ku bule

171. Ogw’obulungi gwa butiko : bw’oggyawo, tokkatira

172. Ogw’okulya : gusuula emmese mu kita

173. Ogw’omulimba : tiguggwa mpoza

174. Ojaganya ng’eyakimeza okw’enjala : nti obutiko bugenda kukuloga enjala?

175. Ojaganya ng’ow’amalibu alonze erinnyo

176. Ojambagiza : ng’akimezezza okw’enjala

177. Ojjanga kwa nkuba : omusana guleeta enjala

178. Ojjanga n’olya : y’akuyita Lubuna miryango

179. Ojjukidde okwebikka : ng’obudde bukedde

180. Ojjukire okwebikka : nga bukyali! ( Ojjukidde okwebikka: ) Think of your bedding (place for sleeping etc

181. Okaabidde mu lwabya : wakasanke mu lwa mngu

182. Okaddiwanga mubiri : n’otokaddiwa mwoyo

183. Okalaliddwa : atali muwadde okuyoya obusera

184. Okambagga (or: Akambagga) : ng’embidde ematirewo

185. Okamaze : omufumba kafu lw’eggulo

186. Okangabadde : ng’ebyanika taba

187. Okansombedde : kimbagaya yakasombera Balama

188. Okantyabidde : akalimu obuwuka obw’okunnuma

189. Okekkera ng’afumba ekiro : nti ssebo tunaaliira mulyango

190. Okekkera ng’afumba obutooke obuto : nti ewaffe tulya ga bisiisa

191. Okekkera nga agula endiga (= ente), nti yaswala amagulu

192. Okekkera ng’agula nnandere : nti taliimu maaso k’oli nti ogula wa kukuuma waka?

193. Okekkera nga muk’omugoma nti ow’omwange leero agireese n’amayembe gaayo?

194. Okekkera nga nnakawere omuli w’omunnyo : nti nnawonyezza kigongo

195. Okekkera nga nnakyeyombekedde asima kandi : nti kuliko nsajjalala nti ekiku-suza wekka mu nju, ng’abasajja ball mu ttaka kiki?

196. Okekkera ng’ava eri omulwadde, nti twasuze ku bugubi

197. Okekkera ng’eyakafiirwa, nti leero nadda wa? : nti abaflirwa edda balaga wa?

198. Okekkera ng’eyeekubye ekigere : nti simanyi kye kinanviiramu

199. Okekkera ng’omufumite : nti omusaayi gupnenze munda bulijjo gubeera wa?

200. Okekkera ng’omugemuzi agamba, nti enkukunyi zampaatidde ku kibuga

201. Okekkera ng’omugenyi eyaliiridde amaluma : nti omutwe nnassa wa? nti zinga mu ddiba ly’embuzi

202. Okekkera ng’omukazi agamba, nti emmanga eyo tekyayita kambe

203. Okekkera ng’omukazi omuzadde : omwana bw’akaaba, nti bwandu bwe bumu-kaabya

204. Okekkera ng’omulimi w’empindi agamba, nti empindi zange zali ziri matuba, ennyonyi zizirya

205. Okekkera ng’omukunku eyeekoonye : nti ekigere nkimazeewo nti kyakume-zeeko ggulo?

206. Okekkera ng’omulwadde agamba, nti kasookedde ndwala siryanga ka mu ntamu wabula obusera bwe nnawuseeko eggulo bwokka

207. Okekkera ng’omulwadde anywa taba : nti kasooka ndwala siriimu mukka

208. Okekkera ng’omulwadde nti lulinzita nga lummazeemu amaanyi

209. Okekkera ng’omulwadde nti olumbe lwanzimba munda

210. Okekkera ng’Omunaawa : nti Kabaka yandeka nga ndi gongo nti kaakano oli muluusi?

211. Okekkera ng’Omunnabuddu : nti Kabaka yantuma lwokyo nti olwokya Kaba-ka baluggya Buddu? ( Oyogedde bitajja: )

212. Okekkera ng’Omunnabusiro asima balugu : nti laba Kabaka mwe yakkira! nti owuwo ali mu ttaka?

213. Okekkera ng’Omunnabuyaga : nti leero Kajeerero ali Nkira, nti edda ggwe wamukiranga?

214. Okekkera ng’omunnabyalo : nti singa bantadde ne nzira eka, ne ngwa ku mu-gagga nti ab’omubyalo ne basinga bakatikkiro? ( Okekkera ng’omwavu: )

215. Okekkera ng’Omunyolo : nti okulya enkolo, ndya lumonde nti enkolo, nga lumonde gw’olabye?

216. Okekkera ng’omunywi w’emmindi : nti mundeke, sikyalimu mukka

217. Okekkera ng’omusasi : ) nti nnyabo nnyinyika! ) nti nnyabo tompeereza mutwe?

218. Okekkera ng’omusumba w’enkoko : nti ez’ewange ziwalalira emiyagi nti ggwe, nnannyinizo owalalira emivule? ( Amampaati aga nnyini: )

219. Okekkera ng’Omuyima (= Omulaalo) : nti nnalidde enjuba nti eyiyo eri munda?

220. Okekkera ng’Omuzungu : ndiyo nti wabuna nsi? You talk nonsense like a White man, constantly saying ndiyo

221. Okekkera ng’omwavu gwe bakwatira ku kibuga : nti singa bantadde ndaba omugagga mu kyalo, mmugwako

222. Okekkera ng’ow’ebbango, nti bwe nnatuuka, nnagwa bugazi

223. Okekkera ng’ow’ebikaata ava embuga : nti tukutte mu gabuguma

224. Okekkera ng’ow’ejjanga abika, nti gundi yafa : nti naffe tulabye bw’okaaba

225. Okekkera ng’ow’ekirevu akuma omuliro : nti bampeeyo essubi nkume omuliro nti eryo lyonna erikuli ku mumwa?

226. Okekkera ng’ow’ekiwalaata abika : nti olumbe lwanjera (= lwatwera) ekyenyi nti naffe tulaba bwe kikutte e Bule ne Bweya

227. Okekkera ng’ow’ekiwalaata akka (= akkirira) ekibira : nti munterekera ku butta nti tunaabuseera wa omaze okugenda n’olubengo?

228. Okekkera ng’ow’ekiwalaata alabye engo, nti bwe ndabye ensolo, enviiri ne zinva ku mutwe

229. Okekkera ng’ow’ekiwalaata : nti ekimmalako abaana sikimanyi nti kyo ekya-kumalako enviiri wakiraba?

230. Okekkera ng’ow’ennungu eyalya obwa-Mukwenda : nti obuyinja bunnyiga (= bunkosa) nti va mu Mityana (= bwa-Mukwenda), ogende (= olye) Buyinja

231. Okekkera ng’ow’ettulu agamba nti mpaayo amazzi, nnaabe mu maaso

232. Okekkera ng’ow’olukuku azimba e Kyaggwe

233. Okekkera ng’ow’oluwumu ayombera embuga, nti tuva kusasambuka n’omwami

234. Okendedde : ng’omulima atalya mmere ye

235. Okerebera : ng’ow’ekirevu akuma omuliro

236. Okikinadde : ng’ensejjere eyingira enkaata

237. Okinagguka : ng’azaala akuza

238. Okinagguka : ng’omusezi awakanira endeku ejjudde?

239. Okinsombedde – – ( Okansombedde: ) AEm

240. Okirekanga : n’otokyegomba

241. Okirimbire : omukopi talya ttooke Kabula

242. Okkuse emirembe : leero owonga ogalamidde

243. Okembye mu kya kkobe : eky’ettungulu kiwoomerera

244. Okongodde jjawe

245. Okoonye ku mmanvu : kuzuukusa kawundo

246. Okoosekoose mu ga lumonde : anti tegamalako maviivi

247. Okooye : banyaga

248. Okoowodde abombye : kweyongera kukukuma

249. Okuba kalakya : omwavu akakuba ku mmamba

250. Okuba ndugga butannyuka?

251. Okubennanya : ng’olutta ow’ettulu (= ng’olutta ow’erimu)

252. Okubeera ku lusozi : ne weeyama olusozi

253. Okubuga : ng’omugenyi atakkuse nti n’abakadde ab’enunanga nnaabasiibula

254. Okubujjabujja : ng’ebbuzi eddume

255. Okubula obuwolezo : butta abaana ba wamusu

256. Okubula omwana : kwesituldra

257. Okubuuza : si kuwaba

258. Okubwesooka si kubulya : ) singa emmgama y’etta enswa ) ebigere ebi-sooka ku buliri biba mirannamiro

259. Okubyeko kati : ow’ebikunku ku mpomero

260. Okudaagana : ng’olwatta oobe

261. Okuddaabiriza emimwa : ng’ayita baffe

262. Okuddinnanibwako si kwagalana : singa essanja tiribabula lulagala

263. Okudizza kaneene nsonzi

264. Okuddiza guba mwoyo : ) omukazi omunafu asala ku lusuku lwe n’addiza ensiko ) emigga giddiza ennyanja ) n’owuwo akumma

265. Okudduka omuwawaalo : ng’essolo eggumba

266. Okufa si ombo : nti eridiba (= nti eridiba mangu)

267. Okufuuwa omukka mu kisero

268. Okugaba kuzibu : okuddiza guba mwoyo

269. Okugaba kweterekera

270. Okugandaala ng’enku enzige

271. Okugenda ekipaaze : eky’omwanisi wa taba

272. Okugenda ekiserebetu : nga njala

273. Okuggyako omwoyo : ng’agotta ey’embwa

274. Okuggya si kuzzaayo : kitaawo bw’afa tozzawo mulala

275. Okuggyawo ekitayiro : ng’ow’obusa azadde ow’obuwala

276. Okuggwa enkuuka : ng’omusezi ly’aggwa mu lutabaalo

277. Okugwa ettente : ng’omukulu omukwate ku kutu

278. Okujaganya : ng’ezzaana eddekere enju

279. Okujja gawanye : ng’ebisesemye

280. Okujjonkera : ng’ow’olufuba atakkuse lumonde

281. Okujjukira okwebikka : nga bukedde

282. Okukaaba ennyo : tekuzuukusa afudde

283. Okukaabira ebitali bibyo : amaziga gamala gajja

284. Okukembakemba : ng’atwala emyali

285. Okukiina abaafa : nti olumbe lutumazeewo! ( Tufudde tuweddewo: )

286. Okukinagguka : ng’azaala akuza nti owange saamunywerako ddagala

287. Okukisulako : si kukimanya

288. Okukizza munda : ng’akaabira eddiba ly’enjobe nti eddiba lyange litobye ebi-renge nti anti mu mazzi mw’ekulidde

289. Okukola mbyone : ow’obusa by’akola ewaabo

290. Okukuba akalali ak’engalabi eseka n’enti mu mubiri

291. Okukuba embukutiro : ) omwavu z’akuba omugagga ) omukadde z’akuba omuyaiyu, nti gulya kabi ki?

292. Okukuba engulegule : omusezi z’akuba ku ndeku nti waseranga mu bya nkago, ebya mbidde bye walekanga!

293. Okukuba omwana : si kumunoba (= kumukyawa)

294. Okukubiira ensingo (= essingo) : ng’ow’ettulu alamusa abangi (= abasatu)

295. Okukulabako : ndabye ku muzi gwa jjinja

296. Okukula : kudda buto, ng’ettungulu

297. Okukulunga amalusu : ng’enkuyege ey’ekyanda

298. Okukuma ekkungu : omubootongo ly’akuma mu luggi

299. Okukuuma olubugo : lubaale nga mubbe

300. Okukwata omukulu mu kiseke

301. Okulaba ebinene si kuwangaala : abaalaba ku Bukya bandiwangadde

302. Okulagulwa : kuzaala obulogo

303. Okulamusiza ewa munno : tekiba kisa

304. Okulangajja : ng’eyakasibira e aale

305. Okulebera : si kugwa

306. Okuleeta obukula : embogo ekyama

307. Okulindiggula : ng’abika atali wuwe

308. Okuliraana ennyanja : si kuliira

309. Okulira nnyo tekuzza : singa Kaweekwa e Ggangu yankazze

310. Okulokopya : nga ye anyaga emu

311. Okulukumba : ng’ow’ebbango ayambalidde ebita

312. Okulumya engabo amannyo

313. Okulunga amalusu : ng’enkuyege ey’ekyanda

314. Okulungutana : ng’emmese eruma omutwalo

315. Okulungutana : ng’omutabaazi anyaze amagi

316. Okulunze ennoga : ng’amannyo tegagyase

317. Okulunze obulago : ng’ow’ettulu alamusa abali abasatu

318. Okulwa e Buddu : gwe musujja

319. Okulwa ku buko : kukuliisa mayiba

320. Okulwa ku kyalo : ) si kukimanya ) kukumanyisa enkuba gy’efuluma

321. Okulwa ku luggya : kukulabisa entumbwe za ssezaala wo bwe zaaswala

322. Okulwa okutabaala : ensiisira alasa kibandwa

323. Okulwawo kukusabya mukyala wo gonja

324. Okulwawo : kwengeza enkana

325. Okulya ekiguude : ensega ky’erya omufu

326. Okulya enkolo : ndya lumonde

327. Okulya ennunza n’ennunzibwa

328. Okulya ennyingi si kugejja : singa enkoko yenkana nte

329. Okulya ennyingi : si kuggwa maddu

330. Okulya nnyo : tekugezza nkoko lulundulunduli

331. Okulya ojjanga : akagere ta!

332. Okuuma embwa ensajja : n’otokuuma nkazi

333. Okumira ekirevu : okuyita emmere? T

334. Okuumiira : ng’ow’ekirevu ayasizza endeku

335. Okumussa akasiiso : ow’endali k’assa omukukumi

336. Okumyuka amaaso : si buzira omukazi endegeya agobya ffunfugu

337. Okunpanga amadda : n’otokunga magenda

338. Okunguyidde ng’ey’omuluvu : w’alaba akalengejja n’akakutulako n’alya

339. Okununkidde : ng’emmindi enkwatire ku ffumu

340. Okupalappalanya : ng’atatte mukago

341. Okusaba ndikulaba : ng’asaba eryenvu erimu

342. Okuusakuusa nga anaakwokya : nti siigawo evvu

343. Okuseka ebikette : nga muka omugoma, nti baze agireese n’amayembe gaayo

344. Okuseka ekimwegeru (= ekimwege) : embwa ky’eseka mu lumbe lw’ente

345. Okusekera mu bikonde : nga asikidde omugagga

346. Okuseemyaseemya : nti tugenda okukoola emmere

347. Okusigalawo kuzirinda : ng’omwana w’omufu y’asabye lubugo

348. Okusiimuula engalo : kuva ku mukkuto

349. Okusinziira (= osinzidde) ku ssinzi : n’ogoberera ekkobe

350. Okusitukiramu : ng’eyatega ogw’ekyayi

351. Okusiwa ensaano ku mazzi

352. Okusoonooka si kubba : singa nnawolovu amaze ebintu (= amazeeko abakazi enkumbi)

353. Okusula kudda buto

354. Okusumika obulungi : si kuwasa

355. Okutambula kuziiziina : asisinkana y’avuma

356. Okutambula sserebu : ng’eyakwana ogw’okumpi

357. Okuteebuuza : ng’olutta omuwere

358. Okutegeeza kasiru : osooka kumuggula matu

359. Okutengejja : ng’asaba oluwanga obulamu nti oyo teyafa lumbe?

360. Okutitibana : ng’atuga omulalu

361. Okutta ekibyamu : embwa ky’etta amagi

362. Okutte enkofu : okayanidde ejjiba?

363. Okutte gano ne gano : ng’agula omugumba omunafu

364. Okutuubagira : ng’eyakaabira Nnamumwa

365. Okutuula ekisajja ekikulu : embwa ky’etuula mu lumbe lw’ente

366. Okutuula ekitebe : enjala ky’etuula mu lubuto

367. Okutuula ekiyaziyazi : omugumba ky’atuula ku mbaga

368. Okutuula olubuti : omubi lw’atuula mu balungi

369. Okutunda mwoyo : ng’enkoko emirs ensanafu

370. Okutunguutana : ng’amasiira amalonde

371. Okutunula embebere (= mpwangali) : ng’omukulu ateetimba

372. Okutunula kalyolyo : ng’embwa eyota ekikoomi

373. Okutunula na kimaka : ng’eggumba eggereke ku nkolo

374. Okutunula sseddoolo : ng’omukadde ayogereza

375. Okutya okusekwa : omwana tayambala lugoye lwa kitaawe

376. Okuvuma tikuweerezebwa

377. Okuwakanya emmandwa : si kuyubuka mimwa

378. Okuwa : kutereka

379. Okuwangaala : ensejjere egula omuddu

380. Okuwera enkolokooto ey’omuvumbuzi w’amawolu : ky’ajje avumbule, ng’akuba mu ngalo nti abanaagalya banaakuba mpina?

381. Okuwola n’okwazika : bye bitta omukwano

382. Okuwonga okungi : si kuzza lubaale (= si kuwuliza lubaale)

383. Okuwoza tekubongola mannyo

384. Okuwummula si kutuuka

385. Okuyanza amagalo – – ( Oyanza amagalo: )

386. Okuyitaba wangi : si bufuge

387. Okuyita kungulu : ng’omuwuzi

388. Okuyita okulaba : ng’ow’amalibu asanze ebikongo

389. Okuyomba entulumuko : ng’ayomba (omukwano) ogukaze

390. Okuzaala : kukira okutema ente

391. Okuzaala kulungi : ng’olabako

392. Okuzimbya entwiri : ng’omukulu agaba enkejje

393. Okwagalana kyayi kya mso : bwe kitasoba(ko) tikitunga

394. Okwambala bulungi si kuwasa bawala : singa akasanke kamaze abawala mu nsi

395. Okwasaamirira si kumira : singa ennaana emira bugobo

396. Okwebaka kufa : ye asiba oluggi (= y’akomeka oluggi)

397. Okwebaka lulingolola : ng’omwavu omulekere

398. Okwebambalika : ng’omunafu alima ku kkubo

399. Okwefetta ng’omukazi omunafu : nti baze bw’alinvuma, ka ne nzita emiko-no sooka otte enjoka ezirya amatooke

400. Okwegambagamba ng’ow’amalibu ayasira embwa : bw’eribulwa amannyo, ndigisongolera emmambo

401. Okwegaana mulanga : endiga ndege, ente kide, embwa kyuma, embuzi mujugo

402. Okwegendereza ng’eyafumbirwa wa mayuuga : bw’alaba ekkonkomi, ng’aga-mba nti anaaba ssezaaIa wange

403. Okweggala si magezi : emirembe giva e mbuga

404. Okweggyako ekigombo : n’owa busa azaalira ku luggya

405. Okwegulira kukira okubba

406. Okwekobereza : ng’afumbye gonja, nti lyako abiriridde

407. Okwekuukuubya : ng’ezzaana eddekere enju

408. Okwekuluumulula : ng’amale ag’ekyeya

409. Okwemala eggoga : omulogo (= omusezi) lye yeemala mu lutabaalo

410. Okwenyumiikiriza : ng’olugunju – – ( Weenyumiriza: )

411. Okwerinda si buti : ensanafu etambula egaludde (= eteze)

412. Okwesimba obulere : ow’ennombe akiika

413. Okwesogolera kulungi : n’okomba engalo

414. Okwesulubabba : nga nnasswi w’embwa

415. Okwesumagga : ng’omusagga gwa Nnakkobyo

416. Okweswalinga : ng’omunafu alima ku kkubo

417. Okweteganya : nga lumonde akona

418. Okwetematema : ng’omubi awonga nti njagadde ekibi kigwe wala nti ggwe bakusuula wala

419. Okwettira ekitakwettidde : embuyaga ku jjinja

420. Okwewuliriza : kunyooza ennanga arhatu

421. Okweyenga : ng’aggya endoko

422. Okweyisaako : ng’omwavu agamba, nti kiki ekinnuma?

423. Okwezza ennyuma ng’ensama : yenkana nte, esuula nkiringi

424. Okwogera amakuumuule : ng’aga lumonde

425. Okwogera endibattiriro ey’omuyizzi : nti mala okunaaza omusu ojje onkulu-buute ku bigere nti omusu gwe mba nnaaza, ggwe baze gwe mba nkulubuuta

426. Okwogera nnyo si kulya bwami : singa ennyonza erina obwami

427. Okwogerera waggulu si kitiibwa : singa elvaana ye kabaka w’ennyonyi

428. Okwo nno kukuumiira : ng’ow’ekirevu ageregeza

429. Okwo nno kuseka nnyindo yankolera

430. Okyaliza ntondo : nga kabu

431. Okyemanyi Omunyolo : mwa Luwalira

432. Olaba eyagenze n’ebyayi ng’adda n’olutala : ng’akatale keetuuze

433. Olaba lulema yalukedde : nga ggwe atandise mu ttuntu onoolukola otya?

434. Olaba nnasswi akulembedde : nti Obuganda mirembe?

435. Olaba omugenge nga yeeyuna ettu : ng’engalo kw’asigalako ensajja

436. Olaba malinnya : amakka ganaalema

437. Olangajja : ng’afumita ekitaliibwa

438. Olangajja : ng’eyakasibira e Mbaale

439. Olejjalejja : nga baakwaluza mukalo gwa ndegeya

440. Oleese mawano : ng’atadde emmindi ku kamwa

441. Oli balusagya : ng’omuwuulu agula enkulo

442. Olidde eggi : kwesubya muwula

443. Olidde ka bulanga

444. Olijja ddi ewaffe? : lye bbanja ery’omugenyi (= omugezi)

445. Oli kajagujagu ng’akabwa akato : tikannazibula, nga kasutama

446. Oh kasalabekkya : ng’Omunyolo akubagiza Omuganda

447. Oh kasobeza ng’okutu – – ( Kasobeza nga kutu: )

448. Oh kasobeza ng’omuweesi : akugamba okufukuta n’afukamu amazzi

449. Oli kasobeza ng’omuyizzi : agamba embwa mutte, mulye!

450. Oh kikonde : kikuba ali kumpi

451. Oh kimwakitoole : ng’omusajja alya ebbumba

452. Olikiraba : takikutendera

453. Oh kkalu-muliro : ng’eggye lya Kasujju

454. Oh lumbe lwa kirago

455. Olima awatono : ne wattira

456. (Amin ng’ow’effumu limu : nnaakukuba amanyago (so ng’alina olunyago lumu)

457. Olimbyerimbye basuze : abalungi bagenze n’omwami

458. Olimpa ki? : ng’olimpa nkuti

459. Oli mpalakitale ng’eddiba ly’emmere : amaviivi ze mmambo

460. Oli mpaiakitaie : ekaabira ku nsozi essatu

461. Olimu akeewaniko ak’amakobe

462. Oli mugabi nga jjenje : olulikwatako nga likulekera kugulu

463. Oli mugayaavu nga kyannyanja : kisula mu mazzi ne kitanaaba kutukula

464. Oli mukaba nga Mulemeezi : yasibira Kangaawo ekkubo

465. Oli mukaba nga nsiko : etuyana kiro

466. Oli mukalabakalaba ng’omumwi w’ekirevu : awatali linnyo, awangawo

467. Oli mukubi wa mpi mu kigongo

468. Oli mu kulya : nga Katonga ajjula?

469. Oli mukuusa nga jjembe : liva ku kikondo nti nva Buvuma

470. Oli mulangaasira : nga bulago bw’emmese

471. Olimulisa mu kika olumuli

472. Oli musezi : talengera nnimiro

473. Olina akajanja : akannamukazi-omu nti omwandu tunaagukisa wa? nti ggw’oli-na?

474. Olina akambayaaya : akasengusa ennyonyi ekiro, ng’ewa musolo

475. Olina akasattizo (= amampaati) : akambaliza ekkovu ekita, nga ligenda kusenge-jja

476. Olina enfubitizi : ekusuza n’omulamu ng’agenda okufa ali wall

477. Olina kasiikuuzi : akakubya emmomboze eyajja n’ebigere byayo

478. Olina mwegunja : ng’anyumya aseka

479. Olina obukabakaba obwa wamumwa : nti tulye entanda

480. Oli ng’akakowekowe : katemereza ataakawe

481. Oli nga mazzi ag’oku lutimpatimpa

482. Oli ala : ng’emmindi ewona ekiziyiro

483. Oli njuki : esomba bidumo

484. Oli nkoko : tosaggirirwa

485. Oli nnakifankenyere : ekinywera amazzi emugga

486. Oh nnama we ngwa

487. Oh nnasajja : ng’omugomo ogutta ensonzi n’obuyamba

488. Olinnye gye gava : kunywa matabangufu

489. Oliraana wa butwa (omuwa-butwa) : n’otoliraana wa kyokoola

490. Oh Ssekadde : yeegabira Mukono

491. OH waggume nga mugoyo : bagutenda buwoomi ate gusiiwuusa mimwa

492. Oli wa kalogojjo : nga mubumbi

493. Oh wa kitalo nga mugoyo : bagutenda buwoomi ate gusiiwuusa mimwa

494. Oli wa kyejo : bwe nnaakusimbako enjala, omukka onoosiza mu byayi nga tabs

495. Oli wa mukisa : ng’anyaga embwa ekuzizza

496. Oli wa mukisa : ng’omunafu gwe baagala

497. Oli wa mugoonyo : bw’otta enkoko, ofumba kasooli

498. Oli wa nnyomba mbi : ng’alima emmere ye ku kkubo

499. Oli w’e Ssambwe : Nnabugwamu

500. Olondobereza ng’eyanyaga emu : nti Kabaka (or mwami) y’ankongoola

501. Oloodde muganzi mu kizikiza

502. Oloose ky’oliraba : nnaloose nfudde

503. Olubbobbo oluwaanyisa ekiramu

504. Olubuto kyoto : alutyabira (= alusombera, = akisennyera) enku y’akoowa

505. Olubuto lugwana okulya

506. Olubuto olubi : lukwogeza bye walidde

507. Olufumbe olukulu lulwanira okufa

508. Olufumbe olukulu bw’olaba nga lulwanya embwa : ng’essanja basala

509. Oluganda kulya : olugenda enjala terudda

510. Oluganda luva ku kkubo

511. Oluganda lwala mukwano

512. Oluganda nkovu : teggwa (= teruggwa) ku mubiri (or: sirunaabibwa)

513. Oluganda talya kya munne : ttaka tirirya lwa ntamu

514. Olugenda enjala : terudda

515. Olugero olukadde : lusala oluggya

516. Oluggumuggumu : lusiriiza ennumbu

517. Olugo olugenyi : terumanya mbuzi mponge

518. Olujuukirira lw’anjuukirira gvantiisa

519. Olukadde eyalumanyanga (= eyalulaba) : y’aluggya mu mwandu

520. Olukadde olwa Nnyenga : w’otolulaba mu katale, ng’ogamba nti yafa

521. Olukka ennyanja – – ( Lukka ennyanja: )

522. Olukuba omwana : lwagala nnyina

523. Olukuba Waliiso : lulekera Wannyindo okufeesa

524. Olukuba Wannyindo : lulekera Waliiso okulira

525. Olukula luyonka abaana baiwo

526. Oluliko omwenge : terubula asulamu

527. Olulyo olw’omukyawe tirukala : olwange lubaze

528. Olumbagayiza : lusuza omugumba enjala

529. Olumbe kijjolooto : olaba lutta Kagulu atafa

530. Olumbe lubugo : tulwebisse

531. Olumbe lutumazeewo enkoko : asuula ku luwe

532. Olumbe lwa nnabe : ffulula biswa

533. Olumbe lwakeera okutta abantu : ng’asikidde mugagga

534. Olumbe lw’ekirago

535. Olumbe lw’omugagga tiwabula alutuukamu : wakasanke atuuka mu lwa mpanga

536. Olumbe musolo : teruddukwa gye lukusangira gy’oweera (= gye gukusangira gy’oguweera)

537. Olumbe sirutta bumu

538. Olumbe terukuba misinde

539. Olumbe terulaga nnaku

540. Olumbe teruweebwa mukono

541. Olummanyimmanyi : lukwasa embwa mu mannyo

542. Olumyu olukula : luyonka abaana baalwo

543. Olunaku lumu : tiruboza nnyama

544. Olunaakutta : akabira kakwesamba

545. Olunaakutta : ) lukuggya enunere mu kamwa ) lukuggya we bajjula

546. Olunaakutta : lukuziba amatu

547. Olunaakutta : lwasimuka ebiri

548. Olunatta Wambwa : lumuziba ennyindo

549. Olunda ntono : ne ziba ezannyo (= ezizo)

550. Olunderebu olwambaliza ekkovu ekita : nga ligenda kusengejja

551. Olunkulu lwayokesa Ssekiboobo Mbuula embuga ye

552. Olunkulu lw’emisota : emito n’emikulu gyonna girya gigalamidde

553. Olusala ekyayi – – ( Lusala ekyayi: ) Roscoe

554. Olusozi lw’ababbi : ndikubbirawo (ewa Mugema)

555. Olusozi lw’abakozi : nti nange mbalwa

556. Olusozi lw’abammi : ndeke okulya, mpe ggwe?

557. Olusuula entabi : lukuwa okutindira

558. Olutafuka lw’omukyawe *: lujjula mawuggwe

559. Olutototo lwa kamunyi

560. Olutta ente : lulekera embwa omunyeroonyero

561. Olutta wambwa – – (Olunatta wambwa: ) Munno

562. Olutu olutu ng’amazzi ak’oku lutimpa – – ( Wulutu: )

563. Oluva e Mukono lwe lulissa Abakunja entubiro

564. Oluvulunguti : abasajja lwe balya mu magi

565. Oluwanga lw’embwa – ( Luwanga: )

566. Oluwijja oluweesa mpiso : luweesa n’akambe

567. Oluyindi tiruliibwa nkagga

568. Oluyitaayita : lukira oluliira ku nkoligo

569. Olwali wa gundi : lwali ku njovu Kavumba

570. Olwa mulungi : tiruggwa atenda

571. Olwatika olunatta entamu : lugifuluma mu ntobo

572. Olw’ennyama teruggwe? : nga y’alidde ebbango

573. Olweyaniikirizo : lwakubya abataka

574. Olwa kulya : lusuula emmese mu kita

575. Olw’okulya : lusuula enkinzi

576. Olwokya enju : lwe lulaga nnamunye ekkubo

577. Olwo lwoya lwa mu nnyindo

578. Olya entono : nga teziriimu ttaka

579. Olya kizze : nga muwooza wa katale

580. Olyanga akatono : n’otofa

581. Omagamaga : ng’aggya akamu

582. Omala okuyombera ku buko : nti alinnyimba ndimutta

583. Omezze ate oluma? ( Amezze n’assaako n’okuluma: )

584. Ommaze enviiri – – ( Munnange, ommaze: )

585. Ompadde amaanyi : enjala egawa omutwe

586. Ompiseeko kkuutwe : embwa ly’eyita ku mubumbi, ng’egenda eri omuwazi w’amaliba

587. Ompise Ssekibotta akubira enva engalabi : ezange leka wano

588. Ompitako nti nadda ne nkulamusa

589. Ompubanyizza ng’ekiwalaata akyala : nti nnaasanga ng’omaze okusa obulo nti obulo nnaakuseera ku ki? anti olubengo otutte

590. Omubaaga-zibi abaaga lumu

591. Omubbi akubba : entuuliirizi n’etekutuuliirira

592. Omubbi mmese : ategwa kirungi

593. Omubbi tawerekwa

594. Omubi abijja n’ebibye : mpokya abijja n’eggobe lye

595. Omubi akira ebbanga

596. Omubi anyumya : akira omulungi akuumiira

597. Omubi atavaawo : olwaddaaki anaaza omulungi emabega

598. Omubiri bwe gukuggwa : ataakulaba aku