Engero za Baganda eza – L – Luganda Proverbs prefix – L
1. Kabaka afugira wala
2. Kabaka akira oluganda
3. Kabaka akussa owuwo : essanja libabula endagala (sso nga ba luganda)
4. Kabaka muzaawula : nga wa malibu asanze we bafumba emyungu (= we balya ekibumba)
5. Kabaka nnamunswa : alya ku nswa ze
6. Kabaka nnyanja : etta n’atavuba
7. Kabaka nnyanja : temanyiirwa
8. Kabaka nnyondo : ekussa buzito
9. Kabaka omuggya : agoba omukadde
10. Kabaka tamanyi birungi : singa ekitoogo ky’afuusa olunyago
11. Kabaka tatta : omusaakiriza y’atta
12. Kabaka tayotebwa nga muliro
13. Kabaka w’akuleka : si w’akusanga
14. Kabamba-ggulu : ng’obwoya obw’omu kifuba
15. Kabambaala : taganya nzige kusula
16. Kabanda-majjwa : n’enkanaga azibuuka
17. Ka bantende : asigaza misiwa
18. Kabbiiri akira omutumba
19. Kabbo ka muwala : kajja kajjudde, kaddayo kajjudde (ng’alina essimba)
20. Ka beene : ng’akummye we kenkana : ng’akuwadde
21. Kabeera kannya : kanditumaze
22. Kabine abina abasajja banne
23. Kabirinnage : obulungi bwamulobera okuwanvuwa
24. Kabizzi kato : kasigulidde enkulu ekkolero
25. Kabootongo asigira ennungu
26. Kabuga ente : ensimbi aina emu (nti ente egwe)
27. Kabugumire : ng’ensingo y’omunafu
28. Kabula-bugyo : ng’omukazi ow’envuma
29. Kabula butegero : ng’ow’obusa asala omunnyu
30. Kabula we kalaga : bakatema ngalo (or lunwe)
31. Kaabulindiridde : ng’ekinnya ekiri mu mulyango bwe kitayasa nsuwa, kime-nya kugulu
32. Kaabulindiridde : ng’enkonge y’oku kkubo bw’etekukuba magenda, ekukuba amadda
33. Kaabulindiridde : ng’omusanvu oguli ku nju bwe gutakuba nnyinimu, ne gugi-ggala
34. Ka buwere : yawanguza Buvuma
35. Kabuze n’empulutu : anti oluwande lw’ekiwuubiiro
36. Kabwa kabbi : kagumya mugongo
37. Kadduubaale tanfuga : nga si mugole wo
38. Kafa omukkuto – – ( Akafa omukkuto: )
39. Kaafuma : ng’ensawo ey’ekiwero bw’egwa mu mugga, towonya kantu, byonna bitobera ddala
40. Kafumu ka muwunda : kafumitira eruuyi n’eruuyi
41. Kagenda kalya : tikalaba nnaku
42. Kagenderere ng’omukadde awuula (= akogga)
43. Kagere kampadde : w’osanga nga balya
44. Kaggwa ensonyi 🙂 ng’omwana abba nnyina (= kitaawe) ) ng’omukazi awoza ne bba ) ng’alya ne mulamu we enswa
45. Kaggwa ka ttovu : kasonsomolera ne gye katafumise
46. Kaggye taba wabiri : ekitembe kissa lumu, wabula ekya Nnanteza
47. Kagubiiru : nga mutwe gw’omusasi (= ng’ensikya y’omunafu) gugenda gwetisse, ate gudda gwetisse (= gugendera mu nku ne guddira mu matooke)
48. Kagulumale : ng’omukazi alya n’abaddu
49. Kagumba tekanyigirwa mu nnoga
50. Kagumba weegoge : ng’emmere y’omulima
51. Kajagira obuguzi : ddamu lye limugoba
52. Kajjamni abalagadde ku bbwa
53. Kakejje ntabula ku mbaga
54. Kakerenda : kaava ku lubaya
55. Kakowekowe kanda : katemereza ne we kataalye
56. Kakoloboto Kabaka yamutuma okuwera ekisiibo : n’ate n’alya
57. Kakulu asomba
58. Kakulu : awo omy a ttooke
59. Kakutungidde enkanamu : ng’ayomba n’ayonsa
60. Kakyama mamera – ( Akaakyama: ) Munno
61. Kakyali kansununwa : leka kaweze oluwombo
62. Kalaba-njuki : y’addira omuliro
63. Kalazaane : tekaggya buliika
64. Kalema ka nsinjo : ekyuma kitema kinnaakyo
65. Kaalengeera : ng’akakka k’abatabaazi
66. Kaliba akendo : okalabira ku mukonda
67. Kaliba kaki akalikugwa ku liiso? : ng’omunaku ayombye n’omwana wa boo- wo
68. Kaliba kasajja : akuliisa engo
69. Kakulu takulirwa : ekyuma tikikulira jjinja (= ennyondo tekulira jjinja)
70. Kalifa aleka kalifa : ekiteme okulekawo ensukusa
71. Kalimi ka mwewoze : kaweweera majja (= kajja kawewedde)
72. Kalimi ka mwewozi : kwegonza kajja ne sembera, nkubuuze
73. Kalimi ke keeru
74. Kalimi-ngobya : nga Kanyolo ak’oku muzibo
75. Kalifa abiri : olonda ejjinja nga kalaba
76. Kalinnimi : ng’omuganzi aloo awolereza
77. Kalonda : ng’omusiri gw’omunafu
78. Kalulwe : ) nnantaliirwa mu nnyama ) tabula ku nnyama omumyuka tabula ku mwami
79. Kalya amaggwa : ke kamanya bwe kagakyusa
80. Kalya bugalula : ng’omumwa gw’emmandwa
81. Kalya buguga : ng’ow’obusa atatereka bugenyi nti baganda bo bwe balijja, oli- bafumbira ki?
82. Kalya kokka : keetenda okulya mpola
83. Ka maanyi – kaliibwa na mbiro (= na ngabo)
84. Kambayaaya kakaabya : nnamube olw’eggulo
85. Kambe kaawaase : tekaggwako masanda
86. Ka mbuukire baaba w’abuukidde : agwa mu ntubiro
87. Kamegga enjovu : kenkana wa? ( Akamegga: ) III
88. Kameze mu luggya : ng’osima? (akatiko) ( Asimba kasooli: )
89. Kaami katono : okanyoomera (= okagayira) mitala wa mugga
90. Kampwerenda : ng’ensimbi egula amaduudu
91. Kamukago : okalya dda, kadda dda ejjobyo liddira mu mutwe
92. Kamu, kamu : gwe muganda
93. Kaamukuulo : embuzi ennume erya olw’eggulo, ng’eraba enjuba egwa ng’efu- ndikiriza
94. Kaamukuulo : ng’ensambu ya kasooli
95. Kamuli kansaze : nga ggwe okagoogodde (= okagogombodde)
96. Kamunye nnamukwakkula
97. Kamunye ow’empaka : y’akubya nnyinimu enduulu
98. Kamunye w’agwa : ) tewabula luyoogaano ) we waba olugambo
99. Kaamuwuube : ng’engalabi y’ekyengera
100. Kamwa kabi : katta Siroganga (= kassa Siroganga)
101. Kamwa kanfudde : ayomba n’ow’omuliraano
102. Kamwa nga ggiira (= ng’eggiira) : aktunwesa omukyala
103. Kamwenyumwenyu : embwa k’eseka mu luinbe lw’ente
104. Kannabubwo : tikakirwa
105. Kanaakuloopa : bw’okawa (= olumuwa) omwenge, kafuka ku mpagi
106. Kanaakutanda : akuwa amazzi, ng’akulekera olwendo
107. Kanaalusomba : ng’omuwuulu amuzza ku mmere
108. Kanaaluzaaln : ng’omuwuulu amulisa ku mmere, y’azuula ekkovu
109. Ka ndabe omusika : bw’alya azaala balongo
110. Ka nduve (= ka nguve) ku ntono : ng’ow’ekibuga asanze (= ng’omuyala atuuse) we bafumba
111. Ka ndye mmalewo : yeerabira olumbe
112. Kaneene : ssala (= bunza) miya
113. Ka nnananyi : mubbi tagenda na ndege
114. Kange kakira kaffe
115. Ka nguve ku ntono : ng’ow’ekibuga asanze we bafumba
116. Ka nkuggye amaggwa
117. Ka nkukyukire : omwana akyukira omulezi
118. Ka nkutte kibwamo : wambwa ky’atta amagi
119. Ka nkwasire : omusamaavu w’amannyo ayasira kasooli
120. Ka nkwetegule : ejjanzi lyetegula mukazi muzadde
121. Kannabwala : Omuyima k’akwata eminyira
122. Kannantebya : ) ng’omubbi w’omunju okumala okubba ate ne yeetaakiriza ) ng’omulubaale ow’okumpi kye yawulidde enkya, ky’alagula eggulo
123. Kano nno keewaniko ng’aka makobe : gabala waggulu ne gagenda kubala nnu- nda
124. Ka nsale (wo) eggoye : omuwa-butwa y’alisalirawo Bubiro
125. Ka-ntanyi kaggweerawo : kafumita-bagenge w’akufumitira w’omweggiramu
126. Kanyinyiggi : omukazi omunafu k’akaaba mu lumbe
127. Ka nzigyewo akabega : Lukoda Baluubu
128. Kapa w’etali : emmese yeekola ebigenyi
129. Kasakkya : n’ataayanike abuuza omusana
130. Kaasa ttaka, nga ggw’osima? : kalisansulira mu ttaka?
131. Kasala becca (= bekkya) : ng’Omunyolo akubagiza Omuganda
132. Kasennya-nku ze yeetyabira : ze zimwokya
133. Kasiru akulembera : kagezi n’ava oluvannyuma
134. Kasiru y’asooka : kagezi ajja luvannyuma
135. Kasita guwedde – – ( Guwedde mirembe: )
136. Kasobeza nga kutu : tikunywa taaba ne kumala kuleeta ebifeetete
137. Kasobeza ng’enneebaza y’omwavu : ajja akaaba bw’omuwa, nti onnanze ki ssebo? ( Omwavu taweeka: )
138. Kasobeza ng’omubbi ow’omu nju
139. Kasobeza ng’ow’ekiwalaata : atudde mu mulyango nga balya ogamba nti mpozzi atunula eno, kazzi atunula mu nju gye balya
140. Kaaso ka mpanga : kalaba n’ekiro
141. Kasookedde obirya (= kasooka mbirya) : leero toobisobole
142. Kasooli alituyombya
143. Kasooli w’e Ggomba : aliibwa na mbiro
144. Kasolo akagenda (akanya) obwoya – – ( Akasuula obwoya: )
145. Kasugga kagoba Idsambu : amazzi tigeerabira gye galaga
146. Kaswa akam : bwe buzannyiro bw’endiga
147. Kasiikuuzi akakubya emmomboze
148. Kataggwa buto : ng’akafuba k’ennyonyi
149. Katagirya : enkoko eribiika
150. Kataligirya : erizaala
151. Katangaala : kakira omuggyemu eriiso (= eriiso eriggyemu)
152. Kateebulanya (= kubennanya) : ng’olutta ow’ettulu
153. Kateegaya : ayingirira basajja banne
154. Kateetemera : alifa olw’okubambira
155. Kateeyanira : kafa omutego
156. Kateezaala : tikaala
157. Katikkiro yafa ndi Mugongo : nti kaakati oli muluusi? ( Okekkera ng’Omu- naawa: )
158. Katiko ka mukyala : okakuba nnoga, nako kakukuba nvuba
159. Kati onsanze : tokasikira mbazzi!
160. Katonda akuwa nswa : ggwe okubirira?
161. Katonda mbeera! : n’embiro naawe ng’otadde
162. Katono : kazira mu liiso
163. Katono keewaza : kakira eddene eddwadde (= erinafu)
164. Katono ko (= akako) : kakira eddene erya munno
165. Katubidde : ng’ow’ekirevu ageregeza
166. Katula keebisse buka : naye mu mwoyo ng’ayogeza ekisa
167. Ka tuwulire : asaabulula eriri mu kamwa
168. Katyupya (= Kacupya) : ng’omunnyu ogukoza lumonde
169. Kawakuzi : awakula ennombo ku bugenyi
170. Kawuulu kagezi : kagenda okunywa ogw’obusogozi, nga kamaze okweyalira
171. Kawuulu-ppumi : ng’omutwe gw’omunafu gugendera mu nku, guddira mu ttooke
172. Kawummunta okw’enjala : okw’ekyengera aba mulambuzi
173. Kawumpuli agenda : n’okuba misota?
174. Kawundo ka mputtu – – ( Akawundo: )
175. Kawunguko : ng’ow’enkedi mu nnimiro
176. Kayaayu : olukaatula erinnya, keekuba ensiko
177. Kayemba nnantabuulirirwa : alisaabala obw’ebbumba
178. Kayindiyindi kalangudde ebijanjaalo
179. Kayinja tekanyigirwa wamu na ttooke
180. Kayisanyo : amalusu n’eddookooli
181. Kayita pirya : ng’ow’obusa agoba akayaayu
182. K’eoma : kamanywa mubambi
183. Ke weerimidde : kakira mbegeraako
184. K’ezaala : k’ekomberera
185. Keezimbira : tikaba kato bw’ogenda okukwata akasanke, ogenda osooba
186. Kiba kibi, kiba kikyo : gwe tikube ekyalo nga balangidde omukadde we – – ( Tekiibe kyalo: Ebya kuno tebiisoboke: )
187. Kibatto : ow’ennungu ku mayinja
188. Kibaawo kimala : amaaso g’omulungi galoga enjala (= amaaso g’omuganzi gama- la enjala)
189. Kibaawo kimala : ennyindo y’enkoko kye kyenyi
190. Kibaawo : ng’ekibugo ekikuuma empindi
191. Kibaaze : ) ng’eky’omwanisi wa taaba ) ensekere ky’eyita mu kiwalaata
192. Kibi kigwana wala – – ( Ekibi kigwana: )
193. Kibojjera ku lwazi : kyesiga mumwa bugumu
194. Kibula abuuza : ng’erigenda emugga
195. Kibula buguzi : kiddira nnyinikyo
196. Kibuyaga agwe mu lusuku : kamunye agwe mu nkoko
197. Kidda walime
198. Kiddimusi (= kiddumusi) : tekinyaga byenda
199. Kidiba kidda wabookyo : essaaniko mu lusuku
200. Kifa mukokko : ng’etonnya mu balaalo
201. Kifa omusana : nkuba y’ekinnyulula
202. Kifundikwa kirinsabira : tafuna bwami (or: ng’asubwa)
203. Kigabo kikadde : akyagala yakissaako omuwambiro
204. Kigambo si mutwalo : nga bakutumye gy’oyagala
205. Kigaanira omuddu : (liba) bbwa lya mu mutwe
206. Kigenda kudda wa? : bw’asanga bw’ayisa bwe kisanga, bwe kikola)
207. Kiggweeso : nga ne gw’oyagala mw’agendedde (= agenze)
208. Kigya n’abagya
209. Kigobero : kikira obugenyi
210. Kigomba kikira omwana
211. Kigudde mu ndira : ekimonde ekinene mu maaso ga muwuulu
212. Kigula engabo kiddawo : ng’eyagigula wa maanyi
213. Kiguumaaza : ng’ente esula ku kyoto bw’owulira efuuwa, nti ekuma muliro obudde okukya osanga vvu jjereere mu kyoto
214. Kiguumaaza : ng’ow’ettulu atemya
215. a Kigwa mu muliro : ng’embaala (= ng’ekiwojjolo)
216. Kigwana gonja : nga bamuzaala mu Busiro
217. Kigwo kya lwazi : bwe kitakumenya mukono, ne kikwasa omutwe
218. Kijja omanyi – – ( Ekijja omanyi: )
219. Kikere : ky’osammuza omuti, oluvannyuma okikwasako ngalo
220. Kikira ennoma okulawa
221. Kikira obusa : afumbirwa muggavu w’amatu
222. Kikonde : kikuba all kum
223. Kikonyogo : bakikasukira (= bakikanyugira) kulaalira ne kijja n’ekirimba
224. Kilcoyo : tekiriisibwa maddu (= bw’okifumbya amaddu tokirya)
225. Kikubuuseeko : ekyabuuka ku mugenyi omu
226. Kikuffiriddeko : ng’endwadde y’enkoko
227. Kikujjuko : ng’ow’ennungu ayita ku mayinja
228. Kikulejje : ekigenda emug,ga n’emmindi
229. Kikuuno : ng’olabye akukuunirako
230. Kikwanguyira : ky’olya
231. Kimala mpaka : kusirika
232. Kimala okwola : bakikwasa engalo
233. Kimaza bbiri (= nnya) : y’aliwa ogw’omugenyi
234. Kimira mwoyo : ng’enkoko emira ensanafu
235. Kimmanje : bwe kita (= okuta), ensuwa nga luggyo
236. Kimpowooze : ng’ogw’amenvu
237. Kimunkumunku : ng’omukira gw’endiga omuliire ku bijanjaalo
238. Kimwa kya mugole : kijja ne siirye, kimala omuwumbo
239. Kimwa-kitoole : ) ng’omukazi alya emmamba ) ng’omusajja alya ebbumba
240. Kimyanku ye mugabe
241. Kinaabataya (= kinaabasobeza) : ng’amatooke amatono bw’ogalya omu, toga-mala bwe mugalya babiri simukkuta
242. Kinaagomba : tikibuulirwa mulunnyanja
243. Kinaakulyako amenvu : kituukira ku kususa olumala okususa ng’alya
244. Kinaataama : tekikomerekeka
245. Kinaayokya nkimize
246. Kinene kya nkukunyi : owanda mu ngalo amalusu n’olyoka okisitula
247. Kinnanga : tekiggwaamu (= tikiggwaako) lumonde
248. Kinnya kya mulyango : bw’otokigwamu mafuluma, okigwamu amayingira
249. Kino kibatto : ow’ennungu ku mayinja
250. a Kino kiggweeso : nga ne gw’ayagala mw’ajjidde
251. Kino kiggweeso : nga gw’ayagala agenze
252. Kino kinyeenya magi! : ng’enkoko ebiika endege
253. Kino kirungi : na kino kirungi
254. Kinsanze n’oluku
255. Kintabuli : amalibu n’omuzigo
256. Kinyiigo tikiyuza lubugo
257. Kinyoola mumwa : nga gw’ageya wa kumpi
258. Kinyonyi kibi – – ( Ekinyonyi: )
259. Kirabise ng’Abaseveni bangi bajja kuddayo mu maggye : kubanga amagatto ne kabuuti baabitunda
260. Kirabwa abangi : omunafu alima ku kkubo
261. Kiralire : wa ddalu tawulira
262. Kiraza mwoyo : ng’ebbwa eridda mu nkovu
263. Kiraza mwoyo : ng’omuwuulu ayimba, nti ndibula naye nti simanyi alibula na wange?
264. Kirevu ntende : kyalekerera wante ne kikwata wambuzi
265. Kireebereebe : ) ng’empagi ey’omu ddiiro ) ng’amazzi g’omukonda gw’essu- nsa
266. Kiriba edda : mmese ya ku mutala
267. Kiriba edda : bw’aliba akootakoota, alingoberera
268. Kiridde obwami : ekyamusengusanga akyerabira
269. Kiridde obwami : tabula muganda we (= tekibula anda zaakyo)
270. Kiridde nnamube : omunaku lw’ayiga okulonda
271. Kiri ewala : mnduzo (= mndo) y’ekireeta (= y’ekiggya)
272. Kiriggwa jjo : ) tekikutunuza ng’alira ) tekikuggyaako munno
273. Kiri mu bbanja : tekinunula mwana
274. Kiri mulaala : ) teyeekolera luggi ) omusigire teyeegulira ngabo
275. Kiri mu ttu : kimanyibwa nnyinikyo (= nnyiniryo)
276. Kirinde kiggweeyo – – ( Linda kiggweeyo: )
277. Kirindizo : ng’aga Lubuga
278. Kirinsanga ewange : emmese efiira mu bunnya
279. Kirintwala ekipaalo : nga ne gy’alikiggya amanyiiyo
280. Kiro kyakulimbye ki? : y’akuzaaza olugambo lw’enkya
281. Kiruyi kya muzaana : kiggwera ku mmere
282. Kiryango kibi : ekiyingiza ababi n’abalungi
283. Kiriibwa atabaala : tikifa busa
284. Kiriibwa omukulu : tekibula nsaano
285. Kiryoka embi : kye kiryoka n’ennungi
286. Kisaala munyazi : nti nnyinikyo eyakifuna anaakaaba musaayi (= okukira ald-funa)
287. Kisala obulungi : kye kikuwa embikka
288. Kisasa : n’ataaweese aganzika
289. Kisawo ky’ataliiwo : kijjula mayinja
290. Kisaayire okitte : akirinda kwa mweya (= kwa kyeya)
291. Kiseke kya munyumya : kijjula malusu
292. Kisekwa abangi
293. Kisenyi (= kyoto) : nnantayombooza
294. Kiserebetu : ng’omukkuto gw’amenvu
295. Kisiibule : omusota bwoya
296. Kisige : tikigatta na nviiri
297. Kisigula ennyana : kigiva mu kibeere
298. Kisikirize (= ekisikirize) : kyeggamwamu musana
299. Kisiimwa omuyise : omutwalirwa tasiima
300. Kisinde kyo n’ekya munno gw’oyita naye : kye kimu
301. Kisisinkana ataakitte : ng’omutamanyapnamba asanze omwenda
302. Kisookondwe : bw’okifumbira mu nva, tozirya
303. Kiiso kya mbuzi : kirekerera omussi ne kitunuulira omubaazi
304. Kisosonkole (kya ggi) : bakisuula mu luguudo
305. Kisugga kya munafu : kye kitema omulima enkizi
306. Kitagenda : azaala abagenzi (= kizaala abagenyi) ekikonde kisindika effumu
307. Kitaka talya : atereka buteresi
308. Kita kitava ku ssengejjero : ye ya nkindo
309. Kitaakule : kizimba mu lumuli
310. Kitali kibbe : eggufa osuula mu mulyango
311. Kitange mmulaba : tekirobera musibe kubomba
312. Kitamu kya muyiga : omuguzi akyegaanagaana
313. Kitasimbwa : kyajja ne mukoka, kimala kibala emyungu emingi (= kibala ebita)
314. Kitatta yima : tekimumalako nte
315. Kitembe kissa lumu : wabula Nnanteza, kye kyassa emirundi ebiri
316. Kitentebere : ng’omusajja alya (= alega) ebbumba
317. Kitentebere : ng’omusajja akubira nva ekifo
318. Kitentegere : bw’okisubula tokivaako nga tekikusiize masanda
319. Kitentegere : we bakyagala we bakituuza ku musala
320. Kiteezaala tekyala
321. Kiti kya muwogo : gy’okisuula gye kimerera (= bakisuula obutadda ne kirokera)
322. Kitonto(golo) : ggumbya ennyonyi
323. Kitta nkimanyidde (= akimanyidde) : ennyanja etta muvubi
324. Kitta engo : kigiyinga buzito
325. Kituuliriro kimala enku n’amazzi
326. Kitundu kya muwogo : bakisuulira butadda gye kimerera
327. Kivu : kijjirira okuluma n’okutwalana
328. Kiwaluko : tikinyaga byenda
329. Kiwanga kya musenguse : kiva we bandikiziise, kigwa ku kubbo
330. Kiweddeko abamanye : akiraza mumwa
331. Kiweddeko endere
332. Kiwola (= ekiwola) : bakikwasa ngalo
333. Kiwooma magaaya : bw’oba okimize tokisesema
334. Kiwombe y’eyiwa amata (ameeru)
335. Kiwotoka tekyala : ) omukalo gw’embogo gugendera mu nkwawa ) eddiba ly’engo balyesiba mu kiwato
336. Kibuuka lubona mawano
337. Kiyenjeezi : kigya n’abagya
338. Kiyiifuyiifu : omugole ky’agwa ku nkyakya
339. Kiyini kibi : kijjukirwa malima
340. Kiyiira omunaku : kigwa mu vvu bazibumbira okufa, ziramira mu kyokero
341. Kiyirikiti kirinnyibwa buwaze : embwa bagikirinnyisa efudde
342. Kiyita waggulu : otega wansi
343. Kiyuuni kiriibwa omukulu : tekibulamu nsaano
344. Kizeezengere : kitta wa mputtu
345. Kizibu okulaba : ng’ekimuli ky’ekira (= ndaggu)
346. Kiziribano : nga gonja omwokere musasa
347. Kizzeeyo : mw’asiimira
348. Kkomekkome : ng’erigenda emugga (= e Bubebbere)
349. Kkomekkome omuzaalisa ku lubugo : bw’olaba ng’atutte olubugo, ng’omwana omu bw’olaba ng’atutte embuzi, nga balongo
350. Kkonde vannyuma – – ( Ekkonde evannyuma: )
351. Kkonkomi bbi – – ( Ekkonkomi: )
352. Kkubo likozza
353. Kkubo litemwa omukulu – – ( Ekkubo litemwa: )
354. Kkubo ly’omulimba – – ( Ekkubo ly’omulimba: )
355. Kkumi limn – – ( Ekkumi )
356. Kkumi lya mpisi : n’obuto nga bugenda
357. Koogera ekibi : ne katatuulira awo
358. Kojjange ammanyi : ekikere kyasubwa omukira
359. Kookolo bba mabwa
360. Kola ng’omuddu : olye ng’omwami
361. K’olya enkya : k’ogwa nako
362. K’onooweeka : tokalinda kusaabaana ttosi (= kusaaba ttaka)
363. Kope : ng’amasavu g’engabi
364. K’osima : k’olya
365. K’otonnaba kumwesa : k’otenda obwogi
366. Kozo mpola, tumalirize : nga munda yanyiize dda
367. Kubennanya : ng’olutta ow’ettulu
368. Kubula mwana : kwesitukira
369. Kufuuyira mbuzi mulere : sso nga teezine
370. Kukaddiwa : kudda buto
371. Kulaba binene : si kuwangaala
372. Kulaba nsega ya museera
373. Kulaba obukulu : akuteebeza Obunyolo
374. Kulemberamu : akulega ntumbwe
375. Kulika empewo y’enkya! Praise for (the work in the field during) the cold of the morning
376. Kulumwetu : ng’ensekere emnga
377. Kulya mungu : buteesokoola
378. Ku mbuga ndivaako bwereere : ennyama anyaga ya vviivi embi nti nno singa anyaze ennungi
379. Kumira mwoyo : ng’enkoko emira ensanafu
380. Ku mumwa kuliko ekkubo
381. Kunaaba kumirungusa : ng’ow’amalibu asanze bafumba emyungu n’ettooke
382. Kunaabeera kubennanya – – ( Okubennanya: )
383. Kunaaza mulungi mabega
384. Kunguyiza : ng’omubbi owa mu nju
385. Kunogola nsingo : ng’ow’ettulu alamusa ababiri
386. Kuno kuseereza : ligenda mugga
387. Kuno kwe kwaffe : takulaga gy’asula
388. Kuno tekuli kabi : yeerabira ekigenyi
389. Ku ntujjo : sikubula musiiwuufu
390. Kuseka kamwenyumwenyu : embwa k’esekera mu lumbe lw’ente
391. Kuseereza ligenda mugga
392. Kusigalawo kuzirinda : ng’omwana w’omufu asaba ow’omulamu olubugo
393. Kusooba si kubba
394. Kusula kudda buto
395. Kutta : kulimu ki? Killing? What good is in that? Referring to war or a skirmish
396. Kutussako-akasiiso : ow’endali k’assa omukukumi
397. Kuwala nswaswa ku lwazi
398. Kuwerekera nsusso : owa busa bw’awerekera ab’ewaabwe
399. Kuwoleza mukazi gye yanobera
400. Kuyitaba wangi – – ( Okuyitaba: ) Rowl
401. Kuyita kulaba ow’amalibu ng’asanze bafumba ebikongo
402. Kuyitira mu biryo : ng’akwagaza olutalo
403. Kuzaala kulimu ki? : nga gwe waza?la takuwulira
404. Kuzaala kulungi : nga gwe wazaala akuwulira
405. Kwa mwezi : baamuleka aale
406. Kwana bangi : weesige batono
407. Kwata n’owaayo : nga yasikira musikire
408. Kwebaka kufa – – ( Okwebaka: )
409. Kwe galaba : omugumba ku bba
410. Kwegendereza : ng’ow’amayuuga ayita ku lutindo
411. Kwe kuwamnya : ng’abulidde embiro nti aligoba wa mmindi
412. Kwemmembekedde : ng’eya wakati
413. Kwe nkuba omuggo
414. Kwerinda si buti
415. Kwetaganya : ng’akyawa gw’ayita naye
416. Kwolera mri (= essalambwa) mu bunnya
417. Kya bangi : ) kibuna ngalo ) kijjula ngalo ng’olabye akwolesako ) kinoga (= kirondamu) nnawalubwa
418. Kyafa kirina ki? : nsawo y’omuwuulu
419. Kyaffe babiri : bw’efa esula
420. Kyajja na mazzi : ne kibala ennunda
421. Kya kagambwa : ng’omuwuulu anaatuuma nnyinimu erinnya
422. Kyakatuuka : tekibula mutengeetero (= mutengeeto)
423. Kyakayiga bw’akuba engalabi : tayimbirira
424. Kyakonye : tekiwulira muliro
425. Kya kuba : tagaanira muggya we
426. Kyakula ggala : ng’emmese esula omw’omunafu
427. Kyakula ndaba : ennyanja etta omuvubi
428. Kyakulumbye : tekizzikayo
429. Kya kuno bwe kityo : avuma mwami
430. Kyakuwangaaza : k’omere ejjobyo ku mutwe
431. Kya kwambala : kitambye amagero
432. Ky’aleeta : tokizzaayo
433. Kyalemye : ng’omwana alemye nnyina okumubuulira
434. Ky’aligamba : ndikikola
435. Kyali ky’obulungi : kifuuka kya bubi
436. Kyaliiro kya mmere : bakyagalira mu ddiiro
437. Kya maanyi : kiriibwa na ngabo
438. Ky’amukoze : enkoko ekikola baana baayo ky’ejje ebazaale ng’ebafuula ntebe
439. Ky’amukubye : Kawuta akikuba ente mu lubiri
440. Kya mummi : okiriira ku mwana
441. Kyassanga : akomereza ndu
442. Ky’atalabangako bwe kituuka : taldtegeera
443. Ky’aterekera omulamu : tekivunda
444. Kyazze : tekizzikaayo
445. Kye banjagaza : bw’atabaala tadda
446. Kye baanoonyezanga embazzi : kibuyaga asudde
447. Kye bavumagana : kye balya
448. Kyebonere : ng’amasavu g’engabi
449. Kyebonere : ow’entumbi ng’ameze ebbango
450. Kyegombe : tekirwa kubula (= kuggwawo)
451. Kyejjusa : ng’eyakwana ow’amayuuga
452. Kyekango : tikimanya muzira
453. Kyekulumbaza sikirya : effa-mpewo ndiwa nnyinimu
454. Kyemanyikiriza : ng’abaleeta omumbejja omubi
455. Kyemanyikiriza : nga Munnabusiro omubbi nti ndi ku Bbira awo
456. Kyemanyikiriza : ng’omulungi eyeetuuma Nnabiweke
457. Kye ndikuwa olikwasaako ebbiri : akuwa lumonde wa bikuta
458. Kye nkola bannange : saagala bakinkole ng’omubbi bamubbye (or: ng’omu-sezi bamuseze)
459. Kinkubidde mu nnimiro : ) n’okubunga ng’obunga ) ng’ezzimu eggumba
460. Kye nkulekera olyanga : bwe yeerabira ensawo, akoma mu luggya ng’agiddira
461. Kye nkwagala : kin mu jjinja
462. Kye nnalaba ewattu : sikitenda mu ddya
463. Kyenyi kibi : tekirukirwa nkundulu omala nga bambalikawo
464. Kyenyi ky’empumi : tekirukirwa nkundulu
465. Kyenyi ky’omubi : kisabira omulungi amazzi
466. Kyerabirwa mugambi : naye omugambibwa takyerabira
467. Kyeresebwa : n’okiwa munno
468. Kyereeta : ng’omususi w’amenvu
469. Kyerondera : taba mubbi
470. Kyeroopa : nga w’ettu ly’empande
471. Kye sirya, mbuusa : omuyaayu ndaba ddiba
472. Kyetta ng’eya zigoto : amayembe ezza mu kyenyi
473. Kyetunda : ng’ow’ettulu asima enju
474. Kye wajja okulaba, olyekkaanya : omunya gwekkaanya omunyale
475. Kye walabye : kye kiba ekikyo
476. Kye-walyanga : bw’olaba ennaku olekayo
477. Kye wazadde : tekiba kibi
478. Kye weetema olwadde : bw’owona tokiwa
479. Kyeyagalire : bbwa lya njola
480. Kyeyendere : bbwa lya njola bwe likutanirira, tonyiiga
481. Ky’ofa togabye : Walumbe y’agaba (= akigaba, = akikugabira)
482. Ky’ofuna oyagala : bwe kikudibirira (= bwe kikutamirira) oyita Katonda, nti Ayi Katonda, singa okinzigyeko!
483. Kyogereko : tekirema kubaawo
484. Ky’ojje obege : ng’oli ku bbiririvu
485. Ky’okisa ewannyu : omulubaale y’akyogera
486. Ky’okoze, enkoko – – ( Ky’onkoze: )
487. Ky’olabako ky’obuuza? : nti Endiga yazaala bumeka?
488. Ky’olaba omu : kikussa matenda (= makunga)
489. Ky’olabye : gonja akiraba kwa njala
490. Ky’oleka ennyuma : kye kikusinza
491. Ky’olimba obuko : kye kibutta ndikuttira enswa, ng’ekiswa kikotera
492. Ky’olyako omuddu : kye kikuseenyeza enviiri ku mutwe
493. Ky’olyako omujjwa : kye kimuyombya
494. Ky’omanyiira bwe kiba : emmese tetomera mpagi
495. Ky’omanyiira bwe kiba : amaaso g’omunya tegafa munyale
496. Ky’omanyiira tokitya : envubu tetya nnyanja
497. Ky’omummi – – ( Kya mummi: ) ,
498. Ky’onkoze, enkoko ekikola bwana bwayo : ky’ejje ebuzaale, ng’ebufuula ente- be yaayo
499. Ky’osimba onaanya : ky’olyako ettooke
500. Ky’oteebeza embazzi : kibuyaga asudde
501. Ky’oterekera omuganzi : mukyawe y’akirya
502. Ky’otobuulirako munno : ) enseko zikiyitako ) emmese ekibba
503. Ky’otolya : okiwa banno ne bakirya
504. Ky’otoolye kukkuta : okirekera abaana ne balya nnasswi takwata ku nkejje
505. Ky’otoolye : tokigobako mbwa
506. Ky’otomanyi bwe kiba : amazina ag’ekirevu olabira ku mmere
507. Ky’otomanyi : matooke magoye togamanyi muwendo
508. Ky’otonnalya : tokyesunga ettooke balitutte kiro
509. Ky’otonnalya : tosooka kwasama
510. Ky’otoowe mukulu : tokimulimba
511. Ky’owa omutomi : olyako
512. Ky’owola otudde : okibanja oyimiridde
513. Ky’oyagala kikuseeza : Omunyolo amalibu gaamuttira olubimbi
514. Ky’oyagala : okigundiza
515. Ky’oyagala tekijja gy’oli : Nnabuzaana akwata Banyolo
516. Ky’oyagala tekikwagala : gy’okuba olubuto, entumbwe ekubayo mabega
517. Ky’oyagala tekikwagala : omwana wa mwannyoko akula nga nsujju
518. Ky’oyagala tekikwagala : singa emmere esula mu ttama
519. Ky’oyagaliza embazzi : kibuyaga asudde
520. Kyuma kitya muweesi
Leave a Reply